همشهری آنلاین_ حسن حسن زاده: این محله قدیمی علاوه بر تکیه قدیمی حصاربوعلی که میزبان مراسم مذهبی چند نسل از شمیرانی‌ها بوده است، تکیه کوچک دیگری دارد که اهالی به آن «تکیه بالا» یا «تکیه آقا» می‌گویند؛ تکیه‌ای که نیت متفاوت واقفش آن را از دیگر تکایای تهران و شمیران متمایز کرده. بیش از صد سال است که تکیه آقا برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسن مجتبی(ع) وقف شده و علاوه بر میزبانی از اهالی حصار بوعلی در روزهای آخر ماه صفر، در دیگر ایام سال هم پذیرای عاشقان اهل‌بیت(ع) و امام حسن مجتبی(ع) است. این روزها در نیمه ماه مبارک رمضان که به نام امام حسن مجتبی(ع) مزین شده است در گفت‌وگو با «علیرضا زمانی» تهران‌شناس نگاهی به تاریخچه نخستین تکیه شمیران و تهران انداختیم که برای برگزاری مراسم امام حسن مجتبی(ع) وقف شده بود.
- تکیه منحصربه‌فرد شهر
کوچه‌های خاطره‌انگیزه محله حصار بوعلی با آن چنارهای قدبرافراشته و درختان پرشمار که یادگاری از روزهای گذشته این محله قدیمی هستند ما را به تکیه‌ای کوچک اما پر از قصه و خاطره می‌رسانند. تکیه بالا که اهالی به آن تکیه آقا هم می‌گویند، تنها چند کوچه و خیابان با تکیه قدیمی حصاربوعلی که در دل محله جاگیر شده است فاصله دارد. تکیه آقا اگرچه از تکیه بزرگ حصاربوعلی قدمت کمتری دارد اما خشت خشت آن با نیتی متفاوت از دیگر تکایای شمیران و تهران بنا شده و آن را به تکیه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند. تکیه آقا نخستین و قدیمی‌ترین تکیه شمیران و تهران است که وقف برگزاری مراسم عزاداری امام حسن مجتبی(ع) شده؛ تکیه‌ای قدیمی که در عمر بیش از صد ساله‌اش، بارها محل گردهمایی اهالی محله حصاربوعلی بوده است. زمانی می‌گوید: «اگرچه در شمیران هم مثل محله‌های قدیمی تهران، تکایای بسیاری مانند تکیه دزاشیب، اوین و... وجود دارد اما همه تکایا برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) و مراسم ویژه ماه‌های محرم و صفر بنا شده‌اند. در حالی که تکیه آقا نخستین تکیه شمیران و تهران است که برای برگزاری مراسم امام حسن مجتبی(ع) در ۱۰ روز آخر ماه صفر وقف شده است. »
- ماجرای نامگذاری تکیه‌آقا
اگرچه بنای قدیمی تکیه آقا تخریب و بازسازی شده و دیگر حال و هوای آن تکیه قدیمی یک قرن پیش را ندارد اما هنوز هم چراغ این تکیه خاطره‌انگیز با حضور پرشور اهالی محله حصاربوعلی در ۱۰ روز آخر ماه صفر روشن می‌شود. تکیه آقا در دیگر ایام سال هم پذیرای اهالی محله حصاربوعلی و هیئت‌های این محله قدیمی است. «مجید ناطقیان» یکی از اهالی قدیمی محله حصاربوعلی می‌گوید: «وقف خاص تکیه آقا باعث شده مردم محله ارادت خاصی به امام حسن(ع) داشته باشند. اهالی محله ما علاوه بر برگزاری پرشور مراسم ماه‌های محرم و صفر و عزاداری امام حسین(ع) در تکیه قدیمی حصاربوعلی، ۱۰ روز آخر ماه صفر را در تکیه آقا جمع می‌شوند تا مراسم عزاداری امام حسن مجتبی(ع) را برگزار کنند. با وجود این چراغ تکیه آقا در دیگر روزهای سال هم روشن است و هیئت‌های بسیاری طی روزهای ماه مبارک رمضان و به‌ویژه در روزهای پایانی هفته در این تکیه قدیمی دور هم جمع می‌شوند. » علت نامگذاری این تکیه قدیمی هم ماجرای جالبی دارد. تکیه آقا برای اهالی محله حصاربوعلی یادآور نام «کامران میرزا» فرزند ناصرالدین‌شاه قاجار است. زمانی می‌گوید: «کامران میرزا ارادت خاصی به امام حسن مجتبی(ع) داشت و وقتی دید در حصاربوعلی یک تکیه قدیمی وجود دارد که اهالی مراسم عزاداری امام حسین(ع) و عزاداری محرم و صفر را در آن برگزار می‌کنند، تکیه تازه‌ای در شمال محله برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسن(ع) بنا کرد. از آنجایی که اهالی حصاربوعلی کامران میرزا را آقا خطاب می‌کردند، همین نام روی تکیه تازه تأسیس حصاربوعلی قرار گرفت. همان تکیه‌ای که کامران میرزا آن را برای برگزاری مراسم امام حسن(ع) وقف کرده بود. »
- محله‌ای به نام کامران میرزا
نام بخشی از محله حصاربوعلی به واسطه وجود تکیه آقا و درختان به جا مانده از باغ قدیمی محله، با نام کامران میرزا گره خورده است. اگرچه امروز روی نقشه‌های شهرداری تهران محله‌ای به نام کامرانیه وجود ندارد اما هنوز هم نام کامران میرزا و یادگاری‌هایش در دل محله حصاربوعلی امروزی، نام کامرانیه را میان اهالی این محله زنده نگه داشته است. خیابان‌ها و برخی از معابر سرسبز جنوب محله حصاربوعلی به‌ویژه کوچه‌های حوالی خیابان شهید بازدار، اهالی کامرانیه را با خود به روزگار گذشته این محله قدیمی می‌برد؛ روزگاری که به جای آپارتمان‌ها و برج‌های کوچک و بزرگ، کامرانیه پر بود از درختان قدبرافراشته و باغ‌های وسیع و سرسبز. زمانی می‌گوید: «کامران میرزا که در دوره‌ای هم مسئولیت وزارت لشکر را برعهده داشت، علاوه بر باغ وسیعش در محله امیریه، در محدوده کامرانیه امروزی هم باغی بزرگ برای خود دست و پا کرد. باغی که اکنون جز همان درختان به جا مانده در گوشه و کنار محله اثری از آن باقی نمانده است. همان‌طور که محله امیریه تهران به دلیل وجود باغ وسیع کامران میرزا، نام خود را از این شاهزاده قجری گرفت، محله کامرانیه نیز به دلیل باغ وسیع کامران میرزا به این نام معروف شد. » زمانی از چگونگی شکل‌گیری محله کامرانیه می‌گوید: «در حصار بوعلی ۲ باغ وسیع وجود داشت؛ باغ‌های عزیزخان و کامران میرزا. پس از فوت کامران میرزا در سال ۱۳۰۷ این باغ به ورثه او رسید و در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ به تدریج به ساکنان جدید این محله فروخته شد. از همین دوران بود که محله کامرانیه امروزی که اکنون بخشی از محله حصاربوعلی است به تدریج سر و شکل امروزی‌اش را پیدا کرد. »
- از تکیه آقا تا حسنیه‌های تهران
نیت کامران میرزا برای وقف تکیه آقا به سنگ بنای شکل‌گیری تکایای جدید تهران و شمیران تبدیل شد. اگرچه تکیه آقا نخستین تکیه در شمیران و تهران بود که برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسن(ع) وقف شد اما امروز شاهد شکل‌گیری مراکز و تکایای بیشتری با محوریت برگزاری مراسم عزاداری و میلاد امام حسن مجتبی(ع) هستیم. زمانی می‌گوید: «از دهه‌های ۳۰ و ۴۰ با شکل‌گیری حسینیه‌ها در نقاط مختلف تهران، مراکز دیگری هم با نام حسنیه شکل گرفت؛ مثل حسنیه خیابان ایران که در نیمه ماه مبارک رمضان و همزمان با تولد امام حسن(ع) هم مراسم مفصلی دارد یا حسنیه نظام‌آباد، حسنیه دولاب و... که با همین نیت در تهران شکل گرفتند. اگرچه در حسنیه‌های تهران و شمیران مراسم ویژه‌ای برای عزاداری و میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌شود اما هنوز هم تکیه آقا تنها تکیه شمیران و تهران است که برای برگزاری این مراسم وقف شده است. »
نظر شما